Ustalenia dotychczasowej dyskusji eksperckiej nad zmianami wymagań dla instalacji ogrzewczych Eksperci zidentyfikowali kilka istotnych podstawowych problemów, które mają wpływ na efektywne projektowanie instalacji ogrzewczych w budynkach, takich jak: -niespójność używanych określeń i występowanie w WT różnych pojęć dla tych samych zagadnień, -niedostateczna korelacji między rozproszonymi w rozporządzeniu wymaganiami dotyczącymi palenisk,  -niejednolite wymagania w stosunku do urządzeń, których sposób działania się nie różni. (np. piece i trzony kuchenne można stosować w budynkach do 3. kondygnacji nadziemnych, ale kominki do 4. kondygnacji).   Ponadto eksperci zwrócili również uwagę na bardziej szczegółowe kwestie: -wymagania zawarte § 132 ust. 3 w zakresie doprowadzenia powietrza do paleniska kominka w ilości 10 m3/kW mocy nominalnej źródła ciepła lub zapewnienia prędkości 0,2m/s w otworze komory spalania nie mają uzasadnienia w rzeczywistym zapotrzebowaniu powietrza. Projektant budynku, wykonawca, ani też użytkownik nie mają narzędzi do spełnienia tych wymagań. Jedyną przesłanką dopływu powietrza do komory paleniskowej jest ciąg kominowy. Ciąg ten jest zdefiniowany przez wymagania, jakie zostały postawione przewodom kominowym obsługującym te urządzenia. Nie ma możliwości dostarczenia więcej powietrza – gdyby nawet istniała taka ewentualna możliwość, byłoby to niecelowe z powodu nadmiernych strat ciepła i pogorszenia ciągu kominowego wskutek wychłodzenia paleniska.  -rozsądnym ograniczeniem wydaje się warunek minimalnej kubatury pomieszczenia, w którym instalowane są kominki (bezpieczeństwo użytkowania). Powinien on jednak dotyczyć również pieców i trzonów kuchennych, z zastrzeżeniem budynków istniejących. Zasób budynków istniejących z tego typu urządzeniami jest dostatecznie duży, stąd istnieje potrzeba utrzymania łagodniejszych wymagań dla tych urządzeń, które obowiązywałyby w przypadku przebudowy lub nadbudowy budynków istniejących.  -szczegółowego rozpatrzenia potrzebuje stosowanie przywołanych w Załączniku nr 1 do WT, wymagań określonych punktów PN-B-02411:1987 Ogrzewnictwo. Kotłownie wbudowane na paliwo stało. Wymagania w odniesieniu do pomieszczeń niebędących pomieszczeniami mieszkalnymi, w których instalowane są kotły o mocy do 10 kW oraz w odniesieniu do wydzielonych pomieszczeń technicznych, w których instalowane są kotły o mocy do 25 kW. Stosowanie przywołanego wymagania PN nie powinno prowadzić do sytuacji, że pomieszczenia te będą traktowane jak kotłownie, gdyż ze względów technicznych będzie to niewykonalne.   Eksperci uznali, że wymagania dla pomieszczeń z urządzeniami spalającymi paliwa powinny zostać docelowo zebrane w jednym miejscu (odrębnym rozdziale WT) i być sformułowane według jednolitych kryteriów, mając na uwadze spełnienie wymagań podstawowych w budynku, określonych w ustawie Prawo budowlane, z postawieniem na pierwszym miejscu sprawy bezpieczeństwa użytkowania i związanego z tym dostarczenia niezbędnej ilości powietrza do spalania, jednak ze zwróceniem uwagi na konieczność racjonalnego użytkowania energii, a więc unikania zbędnego nadmiaru powietrza i przechładzania pomieszczeń.  Ponadto eksperci uznali za zasadne: -przedyskutowanie zdefiniowania w WT pojęć: "kocioł grzewczy", włączając w to "wkłady kominkowe z płaszczem wodnym", "palenisko otwarte" i "palenisko zamknięte" lub tylko jedno z tych pojęć, przyjmując, że drugie pojęcie będzie przeciwieństwem do tego zdefiniowanego, "zamknięta komora spalania" – ewentualnie przez odwołanie się do Polskiej Normy (aczkolwiek odwołanie się na normę może ograniczać się do urządzeń gazowych i nie obejmować kotłów z palnikami na olej opałowy).  -zredagowanie wymagań w stosunku do poszczególnych grup urządzeń N R 4 / 2 0 1 3 INSTALAC JE 27 PORADNIK spalających paliwa, a nie poprawianie dotychczasowych sformułowań zawartych w WT.  -ujednolicenie określeń w stosunku do pomieszczeń, w których lokowane są urządzenia spalające paliwa; problem dotyczy następujących określeń: "pomieszczenia mieszkalne", "wydzielone pomieszczenia techniczne", "pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi", "pomieszczenia nieprzeznaczone na stały pobyt ludzi", "pomieszczenia pomocnicze w mieszkaniach". -pozostawienia w WT regulacji dotyczących pieców, trzonów kuchennych, kominków i kotłów na paliwo stałe o mocy nominalnej do 10 kW, pobierających powietrze z pomieszczenia, w którym urządzenia te są zainstalowane lub wprowadzenia zakazu stosowania tych urządzeń w określonych pomieszczeniach.   Podczas spotkań eksperci omówili przepisy WT odnoszące się do instalacji ogrzewczych i zaproponowali wiele zmian w odniesieniu do przepisów powiązanych: -propozycja zmiany §3 w zakresie uzupełnienia słowniczka pojęć o definicję "łączników przewodów: dymowych, spalinowych lub wentylacyjnych" w brzmieniu: "25) łącznikach przewodów: dymowych, spalinowych lub wentylacyjnych – należy przez to rozumieć poziome lub skośne elementy, w tym stanowiące fragment urządzenia grzewczego, przeznaczone do połączenia urządzenia grzewczego, zasilanego różnym rodzajem paliw, z przewodem (kanałem) kominowym."  -uwzględniania "łącznika" w wymaganiach szczegółowych zawartych w § 140, dotyczących przewodów kominowych.  -uzupełnienie podmiotowe w § 140 ust.2 i ust.4 o łączniki w zakresie wymagania szczelności i wykonania z wyrobów o klasie reakcji na ogień A1, a w ust. 4 wymagania dotyczącego wewnętrznej powierzchni odprowadzającej spaliny mokre, odporności na ich destrukcyjne działanie.   Ust.2 otrzymałby brzmienie: "2. Przewody kominowe i łączniki powinny być szczelne i spełniać warunki określone w § 266." – przy czym propozycja ta jest wspierana tylko przez część ekspertów.  Ust.4 otrzymałby natomiast brzmienie: "4. Wewnętrzna powierzchnia przewodów i łączników odprowadzających spaliny mokre powinna być odporna na ich destrukcyjne oddziaływanie." -dopisanie w § 143 ust. 2 wymogu stosowania nasad kominowych wyłącznie na sprawnie działających przewodach kominowych poprzez odwołanie się do wymogów § 140. Ust.1 i 2 § 143 otrzymałyby wówczas brzmienie:  "§ 143. 1. W budynkach usytuowanych w II i III strefie obciążenia wiatrem, określonych Polskimi Normami, należy stosować na przewodach dymowych i spalinowych, spełniających wymagania § 140, nasady kominowe zabezpieczające przed odwróceniem ciągu, przy zachowaniu wymagań § 146 ust. 1.  2. Nasady kominowe, o których mowa w ust. 1, na przewodach dymowych i spalinowych, spełniających wymagania § 140, należy również stosować na innych obszarach, jeżeli wymagają tego położenie budynków i lokalne warunki topograficzne."  W ocenie niektórych ekspertów propozycja wprowadza barierę w stosowaniu przewodów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do celów odprowadzania spalin dla kotłów kondensacyjnych. W tym kontekście wyrażony został sprzeciw wobec propozycji zaostrzenia aktualnie obowiązujących przepisów WT poprzez jednoznaczne odniesienie wymagań przeciwpożarowych dotyczących przewodów spalinowych także do łączników przewodów.  Z drugiej strony podkreślono, że sprawa łączników jedynie częściowo wiąże się z kwestią stosowania kotłów kondensacyjnych. Łączniki do kotłów gazowych stanowią zaledwie 30% wszystkich używanych łączników. Wskazano, że łączniki zawsze były integralnym elementem komina, co wynika z ustaleń PN-EN 1443:2005 Kominy. Wymagania ogólne. W ocenie części ekspertów definicja "łącznika" powinna znaleźć się w WT ze względu na to, iż istnieją rozbieżności, w jaki sposób traktować przewody kominowe w świetle ustaleń rozporządzeń MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów oraz w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych. Wprowadzenie definicji w WT spowoduje określenie, do czyich kompetencji należy kwestia odpowiedzialności za użytkowanie łącznika. -zmianę brzmienia § 50 (Dział III Budynki i pomieszczenia, Rozdział 1 Wymagania ogólne), w odniesieniu do pojęć "komora spalania z palnikami" i "palenisko", na następującą: "Budynek i pomieszczenia, w których są zainstalowane paleniska na paliwo stałe, paliwo płynne lub gazowe, powinny mieć przewody kominowe do odprowadzania dymu i spalin."   W ramach Działu VI, Rozdziału 4 Instalacje ogrzewcze eksperci odnieśli się do następujących problemów: -w odniesieniu do § 132 uznano wprowadzenie warunku gwarantowania przez instalację ogrzewczą lub inne urządzenie ogrzewcze całkowitego pokrycia obliczeniowego zapotrzebowania ciepła, przy założeniu, że piece, trzony kuchenne i kominki nie traktuje się jako urządzenia ogrzewcze, za trudną w egzekwowaniu. Propozycja odejścia od możliwości traktowania trzonów kuchennych jako urządzenia ogrzewczego byłaby jednakże społecznie nieakceptowalna. Zaproponowano utrzymanie § 132 ust.1 w dotychczasowym brzmieniu. Przyjęto natomiast propozycję dodania nowego ust. 1a, zakazującego instalowania w mieszkaniach urządzeń czerpiących powietrze do spalania bezpośrednio z pomieszczeń:   "1a. W mieszkaniach, z zastrzeżeniem ust.2 i 3 oraz § 136 ust. 2a zabrania się instalowania urządzeń, czerpiących powietrze do spalania bezpośrednio z po28 INSTALAC JE NR 4 / 2 0 1 3 PORADNIK mieszczenia. W budynkach mieszkalnych jednorodzinnych urządzenia takie dopuszcza się instalować wyłącznie w wydzielonym pomieszczeniu technicznym, spełniającym warunki dotyczące jego wysokości, kubatury, wentylacji i odprowadzenia spalin, a także dopływu powietrza do spalania określone w rozporządzeniu, w Polskich Normach i przepisach odrębnych."  w odniesieniu do propozycji dotyczącej wprowadzenia zapisu regulującego warunki stosowania kominków w budynkach wielorodzinnych z centralną instalacją ogrzewczą, tj. obostrzającego szczelność oraz poprawność doprowadzenia powietrza niezbędnego do pracy kominka i zapewnienia wentylacji mieszkań, eksperci uznali, iż wprowadzenie definicji pojęcia "kominek z płaszczem wodnym" rozumianego jako urządzenie ogrzewcze, niebędące kominkiem, oraz zastrzeżenia w § 132 ust. 1, odwołującego się do tej definicji, łącznie z obowiązującym ust.3, stanowiłoby rozwiązanie podnoszonych kwestii. W tym kontekście zaproponowano nowy pkt 29 w § 3 w brzmieniu: "29) kominku z płaszczem wodnym – należy przez to rozumieć kocioł wodny centralnego ogrzewania". Ponadto eksperci uznali potrzebę prawnego usankcjonowania innych dostępnych technicznie rozwiązań, mogących pełnić funkcję ogrzewania powietrznego. W tym celu zaproponowano zmianę brzmienia drugiego zdania w ust. 2 § 133, który stanowi autodefinicję instalacji ogrzewczej powietrznej, iż: "Funkcję ogrzewania powietrznego może także pełnić instalacja wentylacji mechanicznej lub instalacja pompy ciepła powietrze/powietrze." -poddane zostały pod wątpliwość obowiązujące warunki dopływu powietrza do paleniska kominka, zawarte w § 132 ust.3 pkt 4 lit. a i b, co zostało uzasadnione ustalonym, przeszacowanym zapasem ilości powietrza, który nie ma związku z faktyczną wartością opałową drewna. Przedstawiona została propozycja opracowania nowych warunków spalania w tym zakresie z uwagi na ciepło spalania i teoretyczne zapotrzebowanie powietrza, a także niezbędny nadmiar powietrza, które należy doprowadzić do pomieszczenia. Propozycja zestawu wymagań dla pomieszczeń z paleniskami, w tym także z kominkami, z punktu widzenia warunków spalania, będzie przedmiotem dalszych prac.  -w kontekście dyskusji o wodnych systemach zamkniętych i otwartych w odniesieniu do przepisu zawartego w § 133 ust.6, eksperci zaproponowali następującą zmianę jego brzmienia: "Instalacja ogrzewcza wodna systemu zamkniętego lub otwartego, wyposażona w armaturę automatycznej regulacji powinna mieć urządzenia do odpowietrzania miejscowego, zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy dotyczącej odpowietrzania instalacji ogrzewań wodnych." Uznano, że instalacja ogrzewcza wodna systemu otwartego jest nadal stosowana, mimo że stanowi ona zaszłość, i wyklucza ona skuteczność automatycznej regulacji. Natomiast ust. 9 został uzupełniony o wskazanie spełnienia wymagania: "9. Straty ciepła na przewodach zasilających i powrotnych instalacji wodnej centralnego ogrzewania powinny być na racjonalnie niskim poziomie. Sposób spełnienia tego wymagania określa §135 ust.4."  -w odniesieniu do propozycji dotyczącej przepisu w § 134 ust.5, polegającej na włączeniu budynków jednorodzinnych w obowiązek stosowania regulatorów dopływu ciepła do grzejników działających automatycznie, eksperci po dyskusji zaproponowali nienakładanie takiego obowiązku na inwestorów budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Natomiast w zakresie ust. 7 eksperci uznali za zasadne włączenie w obowiązek stosowania regulacji pogodowej także budynków z wbudowaną kotłownią. Proponowany ust.7 otrzymałby wówczas brzmienie:   "7. W budynku zasilanym z sieci ciepłowniczej oraz w budynku z własnym (indywidualnym) źródłem ciepła na olej opałowy, paliwo gazowe lub energię elektryczną, instalacje ogrzewcze powinny być sterowane urządzeniem do regulacji dopływu ciepła, działającym automatycznie, odpowiednio do zmian zewnętrznych warunków klimatycznych."  Ponadto uznano za technicznie uzasadnione wprowadzenie zakazu samowolnej zmiany zaprojektowanego systemu ogrzewania, proponując nowy ust. 8a w brzmieniu:  "8a. Z zastrzeżeniem przebudowy instalacji, dokonywanej na podstawie odrębnego projektu budowlanego, zabrania się w budynku wielolokalowym z instalacją ogrzewczą wodną zasilaną z sieci ciepłowniczej lub z kotłowni zmiany zaprojektowanego systemu ogrzewania mieszkań lub lokali użytkowych w budynku." -w odniesieniu do § 135 ust. 2 i 3 eksperci doprecyzowali, iż obowiązek dotyczy wyłącznie budynków wielolokalowych. Ponadto przyjęto propozycję dodania nowych ust. 3a i 3b, odnoszących się do konieczności montażu, w wyznaczonych miejscach, określonych urządzeń umożliwiających rozliczanie ciepła w budynkach wielolokalowych, zasilanych z udziałem odnawialnych źródeł ciepła:   3a. W budynku wielolokalowym z instalacją ogrzewczą wodną, zasilaną z odnawialnego źródła ciepła, ze wspomaganiem ciepłem z sieci ciepłowniczej lub z kotłowni w budynku, powinny znajdować się urządzenia służące do rozliczania zużytego ciepła: 1) ciepłomierz (układ pomiarowo-rozliczeniowy) do pomiaru ilości ciepła dostarczonego z odnawialnego źródła ciepła do instalacji ogrzewczej budynku, 2) ciepłomierz (układ pomiarowo-rozliczeniowy) do pomiaru ilości ciepła dostarczonego z sieci ciepłowniczej lub, w przypadku kotłowni indywidualnej, urządzenie do pomiaru ilości zużytego paliwa. 3) urządzenia umożliwiające indywidualne rozliczanie kosztów ogrzewania poszczególnych lokali w budynku. 3b. W przypadku stosowania ciepłomierzy jako urządzeń, o których mowa w ust.2 pkt 2, urządzenia te należy instalować w pomieszczeniach ogólnie dostępnych.  Ponadto eksperci zaproponowali doprecyzowanie wymagań stawianych izolacji cieplnej instalacji ogrzewczej N R 4 / 2 0 1 3 INSTALAC JE 29 PORADNIK wodnej: "4. Izolacja cieplna instalacji ogrzewczej wodnej powinna odpowiadać wymaganiom określonym w załączniku nr 2 do rozporządzenia, wymaganiom Polskiej Normy dotyczącej izolacji cieplnej rurociągów, armatury i urządzeń w zakresie sposobu jej wykonania oraz przepisom § 267 ust. 8." -w odniesieniu do § 136 i propozycji rewizji wymagań dla instalacji kotłów na paliwo stałe i na olej opałowy rekomendowana jest zmiana § 136 ust. 2a i wprowadzenie nowego ust. 2b w zakresie ograniczenia możliwości instalowania kotłów na paliwo stałe o mocy cieplnej nominalnej do 10 kW na poziomie ogrzewanych pomieszczeń lub w wydzielonych pomieszczeniach technicznych wyłącznie do budynków mieszkalnych jednorodzinnych, w zabudowie zagrodowej oraz rekreacji indywidualnej, z dopuszczeniem montażu również w innych pomieszczeniach, z wyłączeniem pomieszczeń mieszkalnych w w/w budynkach oraz w niskich budynkach mieszkalnych wielorodzinnych.   Ust.2a otrzymałby brzmienie: "2a. Kotły na paliwo stałe o mocy cieplnej nominalnej do 10 kW mogą być instalowane w budynkach jednorodzinnych, budynkach mieszkalnych w zabudowie zagrodowej, budynkach rekreacji indywidualnej na poziomie ogrzewanych pomieszczeń, w wydzielonych pomieszczeniach technicznych:  1) o kubaturze wynikającej z warunków montażu i poprawnej obsługi kotła, lecz nie mniejszej niż 8 m3,  2) spełniających wymagania dotyczące wentylacji, o których mowa w § 150 ust. 9,  3) posiadających przewody kominowe określone w § 140 ust. 1 i 2 oraz § 145 ust. 1,  4) z zapewnionym dopływem powietrza do spalania w ilości wynikającej z nominalnej mocy cieplnej kotła."  Natomiast nowy ust. 2b otrzymałby brzmienie:  "2b. W przypadku przebudowy lub nadbudowy budynków o których mowa w § 132 ust. 3, kotły na paliwo stałe o mocy cieplnej nominalnej do 10 kW, mogą być instalowane na poziomie ogrzewanych pomieszczeń, w pomieszczeniach innych niż mieszkalne:  1) o kubaturze wynikającej ze wskaźnika 4 m3/kW nominalnej mocy cieplnej kotła,  2) spełniających wymagania dotyczące wentylacji, o których mowa w § 150 ust. 9,  3) posiadających przewody kominowe określone w § 140 ust. 1 i 2 oraz § 145 ust. 1,  4) zapewniających dopływ powietrza do spalania w ilości co najmniej 10 m3/h na 1 kW nominalnej mocy cieplnej kotła." -przyjęta została również propozycja zmiany § 136 ust. 4 w powiązaniu z ust. 5, mając na względzie ograniczenie możliwości instalowania kotłów na olej opałowy o łącznej mocy cieplnej nominalnej do 30 kW wyłącznie do wydzielonych pomieszczeniach technicznych, zlokalizowanych na poziomie ogrzewanych pomieszczeń, w piwnicy na najniższej kondygnacji nadziemnej lub w odrębnym budynku przeznaczonym na kotłownię.   Ust. 4 otrzymałby wówczas brzmienie:  "4. Kotły na olej opałowy o łącznej mocy cieplnej nominalnej do 30 kW mogą być instalowane w wydzielonych pomieszczeniach technicznych, zlokalizowanych na poziomie ogrzewanych pomieszczeń, a także w innych miejscach, o których mowa w ust. 5." -eksperci pozytywnie odnieśli się do propozycji uchylenia ust. 8 w § 136 przepisu ustalającego maksymalne, łączne obciążenie cieplne służące do określania wymaganej kubatury pomieszczenia do instalowania kotłów na olej opałowy o mocy do 2.000 kW, w celu wyeliminowania mającego obecnie przewymiarowywania pomieszczeń, w których instaluje się takie kotły. Natomiast ust. 9 otrzymałby brzmienie:  "9. Kubatura pomieszczenia z kotłami na olej opałowy, o którym mowa w ust. 5 i 6, powinna być określona indywidualnie z uwzględnieniem wymagań technicznych i technologicznych, a także eksploatacyjnych." -w odniesieniu do przepisu zawartego w § 137 ust. 6 zgłoszona została uwaga dotycząca uwzględnienia sygnalizacji nieszczelności płaszcza zbiorników na olej opałowy. W toku dyskusji eksperci zaproponowali utrzymanie przepisu w dotychczasowym brzmieniu, bez wskazywania konkretnego sposobu rozwiązania problemu ewentualnych nieszczelności. Ponadto w ust. 4 proponowane jest doprecyzowanie pojemności wanny wychwytującej w brzmieniu: "4. W magazynie oleju opałowego powinna być wykonana, na części lub całości pomieszczenia, izolacja szczelna na przenikanie oleju w postaci wanny wychwytującej, mogącej w przypadku awarii pomieścić olej o objętości co najmniej jednego zbiornika."     Tekst opracowało Stowarzyszenie Nowoczesne Budynki. Ekspert SNB wiodący w tym obszarze: p. Olgierd Romanowski, współdziałający w ramach GR2 "Wyposażenie techniczne budynków" z przedstawicielami następujących organizacji branżowych i zawodowych: Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych, Stowarzyszenia Kominy Polskie, Korporacji Kominiarzy Polskich, Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych, Zrzeszenia Audytorów Energetycznych, Polskiej Korporacji Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej i Klimatyzacji oraz z ekspertami niezależnymi. << powrót